هر کسی نظری دارد و در محدوده مشخصی از قوانین و اصول اخلاقی حق دارد آن را بیان کند. در مقابل مخاطب هم نظری در مورد نظر مطرح شده دارد و قاعدتا او نیز حق بیان عقیده‌اش را دارد. چالش از همین جا شروع میشود. جدال بر سر حقانیت!
پست‌ها، کامنت‌ها، لایک‌ها، فیوها، ریت‌ها و منشن‌ها دنیای ما را تغییر داده‌اند. آنچه در دنیای واقعی از گفتنش ابا داشتیم را به راحتی در فضای مجازی مطرح می‌کنیم. دیگران نیز موافقت و مخالفت خود را راحت‌تر از قبل به ما ابراز می‌کنند. شاید مجازی بودن حد و مرز قوانین و اصول اخلاقی را جابجا کرده است. در دنیای واقعی اگر با نظر دوست خود مخالف باشید ممکن است سعی کنید با مراعات دوستی و رعایت ادب، دلایل قانع‌کننده بیاورید. اما دنیای مجازی نوعی افسارگسیختگی با خود به همراه دارد. راحت‌تر مخالفت می‌کنیم. راحت‌تر توهین می‌کنیم. گاهی هم به راحتی نادیده می‌گیریم و بلاک می‌کنیم. این جسارت کم‌کم در زندگی واقعی هم خودی نشان داده است. این تغییرات، ما دهه شصتی‌ها که در چارچوب‌های تنگ و کلیشه‌ها بزرگ شدیم (احتمالا بیشتر از بقیه) متعجب می‌کند. البته بدون شک روی ما هم تاثیر گذاشته و شاید کمی متعادل‌تر از قبل به بیان خواسته‌ها و نیازهایمان تن می‌دهیم.
این موضوع تا جایی که به بیان نظر و خواسته‌ها در محدوده اخلاقیات مربوط میشود، پسندیده و مفید است. نگرانی آنجاست که تعادل، دوباره و این بار در جهت عکس بر هم می‌خورد. مثل همیشه کار آن‌جایی خراب میشود که می‌رسیم به اینکه ما مردمان افراط و تفریطیم. یا از این ور بام می‌افتیم یا از سوی دیگر. جسارت را نباید با افسارگسیختگی اشتباه گرفت.
انکار واقعیت
در این مقاله اختصاصا به بلاک کردن افراد در شبکه‌های اجتماعی می‌پردازم. راستش به نظرم این از بقیه خطرناک‌تر است. بلاک یعنی حذف یا نادیده گرفتن کسی که با ما مخالف است یا جور دیگری فکر می‌کند. بدتر آنکه این نادیده گرفتن قرار است همیشگی باشد. البته گاهی از این کار پشیمان می‌شویم. یعنی دنیای مجازی امکان پشیمان شدن را به ما می‌دهد. متاسفانه در دنیای مجازی گاهی چنین فرصتی را با تمام وجود می‌خواهیم اما نسیبمان نمی‌شود. ما در روانشناسی اسم این کار را انکار گذاشته‌ایم. انکار یعنی هر چیزی که در من ایجاد حس ناخوشایندی شبیه اضطراب کند و یا به هر نوعی حالم را بد کند را نادیده می‌گیرم. بیشتر مشکلات روانی مرتبط با انکار در خصوص انکار واقعیت است. وقتی عزیزی را از دست می‌دهیم احتمالا اولین واکنش ناخودآگاه ما انکار است. صبح از خواب بیدار می‌شویم و فراموش می‌کنیم او دیگر میان ما نیست. سر میز غذا برای او نیز بشقاب و قاشق و چنگال می‌آوریم و ناگهان با سیلی واقعیت روبرو می‌شویم. البته این نوع رفتارها رایج است و تا زمانی که زندگی فرد را مختل نکند، بیماری روانی محسوب نمی‌شود.
بلاک کردن در دنیای واقعی
تصور کنید انکار یک فرد در دنیای واقعی چه طور می‌تواند باشد. اگر با او در یک خانه زندگی کنیم شبیه قهرهای معمولی است. با او حرف نمی‌زنیم و وانمود می‌کنیم حضور ندارد. بعد از چند روز احتمالا مجبور می‌شویم او را ببینیم و چون دلخوری هم تمام شده، آشتی می‌کنیم. اما در مورد کسی که نمی‌شناسیم اوضاع متفاوت است. نمی‌توانیم با نادیده گرفتن او آتش خشممان را خاموش کنیم چون فرصت زیادی برای تلافی و ابراز خشم نداریم. فرض کنید خدای نکرده تصادف کردید و از رفتار راننده مقابل خیلی عصبانی هستید. اگر قرار نباشد دیگر او را ببینید فرصت را غنیمت می‌شمارید و هر چه دوست دارید به او می‌گویید. چون ممکن است بعدا حرف‌هایی به ذهنتان برسد و افسوس بخورید که چرا همان موقع نتوانستید این حرف‌ها را بزنید! شاید با فریادی بلند، چیزی بگویید و صحنه را ترک کنید. این رفتار، شبیه همان کامنت دادن و بعد بلاک کردن در فضای مجازی است.
فایده ابراز خشم
هدف شما از این کار چه بوده؟ فقط ابراز خشم؟ فایده ابراز خشم چیست؟ احتمالا صورتتان کمی سرخ میشود، مردمک چشمانتان بازتر و ضربان قلبتان تندتر میشود. دلیل این تغییرات، فعال شدن سیستم سمپاتیک است. بعد باید خود را آرام کنید تا سیستم پاراسمپاتیک بتواند وارد عمل شود و جسمتان را به حالت قبل برگرداند. فایده این تغییرات چیست؟ سیستم سمپاتیک این تغییرات را به وجود آورده تا شما را برای نبرد آماده کند. به جز این، عملا کمک دیگری به شما نمی‌کند. اما شما چرا باید برای مشکلی به این سادگی بجنگید؟ اگر هر روز بدنتان در این وضعیت قرار بگیرد عوارض بلند مدت آن جبران‌ناپذیر میشود.
طبیعی است که از برخی نظرات که ممکن است توهین‌آمیز هم باشد، احساس خوبی نداشته باشید. عصبانی یا ناراحت بشوید و چنان برافروخته شوید که بخواهید پاسخ دهید. اما شاید بهتر باشد کمی فکر کنید. شما دارید از سرمایه عاطفی و هیجانی خودتان هزینه می‌کنید. آیا واقعا این موقعیت ارزش این هزینه را دارد؟ البته گاهی ممکن است واقعا ارزش داشته باشد. به هر حال اینکه تمرین کنیم هر بار این سوال را از خودمان بپرسیم احتمالا تعداد دفعاتی که این شرایط تکرار میشود را کمتر خواهد کرد.
اقتدار
گاهی واقعا لازم است از حق خود دفاع کنیم. این همان جسارت است که در ابتدا اشاره کردیم. سکوت تفریط است و ابراز خشم افراط. باید چیزی بین این دو حالت وجود داشته باشد که شما را به سمت هدفی درست هدایت کند. در روانشناسی به آن اقتدار می‌گوییم. اقتدار یعنی من آن قدر قدرت دارم که حرفم را بزنم و از حقم دفاع کنم و در مقابل آن قدر منطق و درایت دارم که این کار را از راه درست و به دور از زیاده‌روی انجام دهم. بلاک کردن راهکاری برای جلوگیری از تهدید است نه از میان برداشتن و نادیده گرفتن کسی که به هر دلیلی مورد پسند شما نیست.
گاهی دلیلی برای ناراحتی وجود ندارد
یک سوال مهم دیگر که باید از خود بپرسیم این است که "چرا من ناراحت شدم؟". گاهی اصلا دلیلی برای ناراحتی وجود ندارد. ما چرا باید از اینکه فرد دیگری مثل ما فکر نمی‌کند ناراحت شویم. شاید دلیل حرفی که زده شرایط و زندگی خصوصی آن فرد باشد. شاید آن روز اتفاق بدی را پشت سر گذاشته و هنوز درگیر هیجانات منفی است. شاید دانش و آگاهی کافی در آن موضوع به خصوص را ندارد (و اتفاقا آنانکه نمی‌دانند گاهی بیشتر حرف می‌زنند). دلایل زیادی برای رفتارهای دیگران وجود دارد که بررسی آن، وقت و انرژی زیادی نیاز دارد. آیا ما وقت و انرژی کافی برای پیدا کردن این دلایل داریم؟ اصلا چقدر اهمیت دارد دلیل همه رفتارهای همه آدم‌های اطرافمان را بدانیم؟
چرا بلاک نکنیم؟
بلاک کردن ساده‌ترین راه برای مقابله با احساسات منفی مثل اضطراب است. شما تصمیم گرفتید دنیای خود را به کسانی که دوستشان دارید و در کنارشان احساس خوبی دارید، محدود کنید. این راهکار در دنیای مجازی کارآمد به نظر می‌رسد اما اگر شما مهارت حل مشکلات، به ویژه مشکلات بین فردی در روابط مجازی را ندارید احتمالا در دنیای واقعی هم همین‌طور هستید. واقع‌بین باشید. اگر این مهارت را در خودتان احساس می‌کنید در فضای مجازی هم آن را به کار ببرید. در غیر این صورت شاید بهتر باشد با کمک یک روانشناس یا مطالعه کتاب‌های خودیاری مفید، این مهارت را یاد بگیرید.
بلاک کردن یا همان انکار مشکل، فرار از واقعیت است. اگر دنیای خود را امن و به دور از هر گونه مشکل یا تهدید بسازید، آستانه تحمل شما پایین می‌آید. این یعنی به کوچکترین مشکلی حساسیت نشان می‌دهید و احتمالا در برابر آن آسیب‌پذیر خواهید بود. یکی از راهکارهای مهم در روانشناسی، برای بالا بردن آستانه تحمل و کاهش حساسیت روبه‌رو شدن با مشکل یا تهدید است. فضای مجازی محل مناسبی برای تمرین روابط بین فردی است. شما در این فضا مجبور نیستید بلافاصله واکنش دهید. می‌توانید فکر کنید. اگر عصبانی، ناراحت یا هیجان‌زده هستید می‌توانید صبر کنید و وقتی به خودتان مسلط شدید پاسخ دهید. این مکث‌ها باعث میشود به تدریج مهارت شما در پاسخدهیِ در لحظه هم افزایش یابد.
با توجه به آنچه گفته شد شاید بهتر باشد از دکمه بلاک فقط زمانی استفاده کنیم که کسی با پیام‌ها یا نظراتش به وضوح قصد مزاحمت، توهین یا تهدیدی علیه ما را دارد.
درباره این سایت